"Professionalismo"

"Timor... ouhh Timooor... O nia oan sira, O emar sira no O rai etun sira mesak komik tan-tanan de'it. Tan sa ? Tamba atu hatutan de'it matan, nee mos susar tebes. Mosu ona vitima, mak nadodon mosu maske lahusu." Lala'ok nune'e hamaluk ha'u ain wainhira ami hala'o kna'ar halo kontrola  ba fatin privadu nebe ajuda kura ema moras nian. Pintura nee hanesan laran arepende kahur makili, fui hamutuk ba kopu hipokrasia nebe sei lafahe oin hamnasa maske  laran hamrok.

Iha ha'u kna'ar, ha'u koko su'ut aan tama sikun hotu, lori matan la'o tun sa'e hodi buka sasan ne'ebe prazu liu ona. Liman lamas ba mai hodi foti sasan nebe laiha autorizasaun. Hamutuk ho oras nia la'o, ha'u biban hetan sasan lubuk ida nebe ho prazu liu ona. Hafoin sasan hotu rai hamutuk, molok prende sasan ne'e, hanesan prosedura ninia lala'ok mak : na'in ba sasan tenke iha oin, here hikas sasan sira ne'e tebes ka lae liu ona prazu. Hodi garantia katak lafoti sala sasan nebe sei validu hela.

Buat hotu la'o hanesan baibain, maibe iha biban atu halo dokumentasaun, ho hanoin katak bele fahe informasaun ba publiku atu kuidadu ba fatin sira refere wainhira ba konsulta moras. Maibe sa'ida mak mosu ? ehh... ha'u sente hanesan buat ruma lalos ona. Fofoun, ha'u husu : "sefi, buat hotu los ona. Agora ita tama ba dokumentasaun, be media nia ema iha nebe ona ?"

"Eihhh... sira la mai, tamba semana hirak liuba ami bolu sira ba halo kobertura maibe ami seidauk selu. Tan ne'e, horseik ami kontaktu ona maibe laiha sinal positivu katak sira ohin bele mai." Ho oin midar sefi hatan ho lian neneik. "Ouhhh... ne'ega ? Entaun uja ha'u nia kamera de'it ona." Ha'u hatan hodi liman lamas ba pasta hasai kamera. Nune'e, maske la publika iha tvtl ka rttl, pelo menus publika iha buletin instituisaun nian.

Hafoin sesaun dikumentasaun hotu, ami tula sasan ba kareta no fila hikas ba kantor. Maibe iha dalan, lala'ok nee nafatin kili ha'u laran.

"Aneh yah, kok bisa ? Hanesan ha'u hatene, tuir lolos media mak pro-ativu ba buka informasaun, maibe ida ne'e lae. Hanesan etu tasak ona, atu han de'it ona lae, ehhh... hakarak suru tan ba sira nia ibun laran. Iha fatin, ema halo : sala. Apalagi mosu ona vitima : aioo... ne'e sala ida be maromak atu perdua de'it mos lahetan boi... sa tan ita ema ? Nune'e mak ha'u dehan ita mesak mau komik hotu pahh...! Ne'e mak ema bo'ot sira tok... situasaun sei muda aan ba 180 graus. O tafui, kabeen seidauk maran mos sira to'o kedas ona. Atu fatuk ku'ak ai ku'ak mos sira tama, atu la loron la kalan mos sira to'o. Maibe, ba ami ema baibain ne'e sa... araska hotu... ada apa denganmu ?" ha'u hanoin de'it iha laran.

Ha'u ema nebe lahatene buat hotu, koalia de'it sa'ida mak ha'u hatene, maibe ha'u koko hanoin ho rasional. Maske, karik los ou karik mos sala bo'ot alias ngawur. Mais ita bo'ot sira lamosu hodi marka prezensa nee la'os buat baibain, se baibain karik presija hato'o ninia razaun hodi justifika. Maibe yah... ita atu kanta lerek sa'ida, problema sasan la'os ha'u nia kusta, sasan estadu nian, nebe maluk seluk mak hetan ona fiar hodi opera. Ha'u foti liman.

Hakarak ka lakohi ha'u laiha kbi'it atu obriga. Maibe dala barak, maluk sira ne'e gosta mak foka ami nia lixu fatin, maibe wainhira bolu atu foka ami nia zardim, sira hanesan lia lakona. Ba ha'u pesoal, sente ne'e la balansu, ne'e la justu. Ikus, ita mak hatene hatudu de'it liman ba malu hodi lahare buat ida husi hun to'o dikin wainhira kokorek iha laletek. Hein katak, iha loron mai ita bele kaer liman hamutuk, la'o hakat ida iha ritmu considera malu, hodi loron ruma bele hadi'a naksalak nebe lolos la presija iha.

Edisaun : Ha'u nia matan, ha'u nia lian.

Caicoli, 07.04.17

Djoe Lari Mata